Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşen bir düzen değildir. Tüze, cemiyet zarfında insanoğluın harbiden kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene almak, maşeri ömürın gerçekleşmesini sahip olmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin katsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ sağlıklı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet zarfında insanoğluın gidişat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte ahbaplık, kişi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence şeşna kızılınmasıdır. Tüze, insanlık seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan telakkilerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların bütünüdür. Elan münteşir bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri evetşyalnız düzenidir. Tüze Sözcük Mazmunı Tüze kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “gerçek” kelimesinin çoğşanlı “beddua’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na için ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet manaında da kullanılır. Uygulayım Mazmunı Tüze dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında anayasa olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri konu kayran kısmına Özel Tüze, zevat ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Tüze kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun haysiyet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla model nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze kayranında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek dâhilin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve varlık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları üzere derece derece ahbaplık dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik telakkileri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun uygulama amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet zarfında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun binasından kaynaklanan gereksinimlerinı katlamaya çkızılışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın anayasa gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun natürel binasına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına iyi geçmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de merbutdır; soylu erki gereksinimlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile muayyen bir kombinezon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Türe gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet manaında kişisel bir özelliği deyimler. Nefer her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni döndürmek yolunda kesiksiz ve değçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mefhumı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık kayranında hukuki haysiyet olarak sözcük konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum dâhilindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini dâhilermiş kurallar bütünü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve işletmek durumunda bulunmuş olduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini dâhilerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım bulunan düzeni saklamak, gerekse onu değçalışmatirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her bugün adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta katmıza müesses ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık manaında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına iyi olup olmadığı açısından bir haysiyet ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve menfi katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşyalnız uyacak, hem de bu maşeri ömürın barış zarfında sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çkızılışacaktır.